Türklerin Ana Yurdu Orta Asya - 1

Orta Asya ilk Türk devletlerinde;

• Hükümdarlar, ülkeyi töre denilen yazısız hukuk kurallarına göre yönetmişlerdir.
• Töre ile kişi hak ve topluluk menfaatlerinin çatışmasını önleyerek, toplum düzen sağlanmak amaçlanmıştır.
• Töreye göre hafif suçlular on günü geçmemek üzere hapsedilmiştir.

Bu bilgilerden hareketle ilk Türk devletleriyle ilgili;

I. Devlet düzeni sağlanmak için sözlü hukuk kuralları uygulanmıştır.
II. Göçebe hayattan dolayı cezalar kısa süreli olmuştur.
III. Törenin uygulanmasından hükümdarlar sorumludur.

Uygur kağanı Böğü Kağan zamanında benimsenen Maniheizm inancı et yemeyi yasaklamıştır. Türk savaşçılarının yaşam biçimine aykırı olan bu durum Türklerin savaşçı özelliklerinin zayıflamasına neden olmuştur. Bununla beraber bu inanca bağlı olarak yerleşik yaşama geçilmiştir. Birçok tapınak yapılmış ve buralarda ibadet edilmiştir. Uygurlar bu dönemde matbaa alanında gelişmiş ve bu nedenle çok sayıda kitap basmışlardır.

Bu bilgilere göre;

I. Din değişikliğinin yapılması Uygurların askeri niteliklerini kaybetmesinde etkili olmuştur.
II. Yerleşik hayata geçilmesiyle birlikte mimari alanda gelişmeler yaşanmıştır.
III. Maniheizm inancı gereği Türklerde hayvancılık sona ermiş, tarım başlamıştır.

Orta Asya’dan yapılan göçlerin bazı nedenleri aşağıda verilmiştir.

Göçlerde;

I. Salgın hastalıklar yüzünden hayvanların büyük kısmının ölmesi,
II. İklim değişikliklerinin yaşanmasıyla ortaya çıkan kuraklık ve su kaynaklarının kuruması nedeniyle hayvanların beslenememesi,
III. Nüfusun aşırı artması nedeniyle mevcut doğal kaynakların toplumun ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmasıyla geçim sıkıntısının ortaya çıkması etkili olmuştur.

Konargöçer Yaşayışta Çadırlar

Konargöçer yaşayış içinde bulunan Orta Asya Türklerinin en önemli ihtiyaçları, barınaklar olmuştur. Türkler, barınak ihtiyaçlarını üzeri kalın keçe örtülerle kaplanan çadırlarla sağlamışlardır. Bu çadırlar eski çağlardan beri Türklerin barınağı olmuştur. Türkler bu çadırları Asya Hun Devleti’nden itibaren çeşitli hayvanların çektiği arabalar ile taşımışlardır. Keçe çadırını araba üzerine yerleştirmişler, böylece eşyalarıyla beraber bir yerden başka bir yere kolayca göç etmişlerdir. Çin kaynaklarında Hunların ve Kök Türklerin kullandıkları keçe çadırlı arabaları, “Çadırlarını keçeden yaparlar, konargöçer bir hayat yaşarlar. Yazın serin, kışın sıcak yerlere çekilirler.” cümlesiyle ifade edilmiştir.

(Cavidan BAŞAR ERGENEKON,
“Tepme Keçelerin Tarihi Gelişimi, Renk-Desen Teknik ve Kullanım Özellikleri” )

Bu metne göre;

I. Türkler göçebe hayattan dolayı kolay taşınan çadırı ev olarak kullanmışlardır.
II. Türklerin göçebe yaşam tarzını benimsemesinde iklim etkili olmuştur.
III. Çinliler ile yapılan mücadeleler Türklerin Orta Asya’dan göç etmesine neden olmuştur.

Asya Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin egemenliğine girmek istemeyen Hunlar Karadeniz’in kuzeyinden Avrupa’ya doğru göç etmişlerdir. Göç sırasında Hunların yolunda bulunan topluluklar da batıya doğru göç etmiştir. Bu olaya Kavimler Göçü adı verilmektedir.

Türklerin ilk anayurdu Orta Asya yani Türkistan’dır. Türkistan, Türklerin yaşadığı ülke anlamına gelmektedir. Orta Asya sert karasal iklimin yaşandığı, geniş bozkırların olduğu bir coğrafyadır. Coğrafyanın özellikleri bozkır kültürünün gelişmesine neden olmuştur. Türklerin sosyal ve ekonomik yapısı da bozkır kültürüne göre şekillenmiştir. Dolayısıyla burada yaşayan Türk toplulukları konargöçer bir yaşam sürmüşlerdir. Konargöçer hayat şartlarından dolayı çadırlarda yaşayan Türklerin, en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. En çok at, sığır ve koyun yetiştirmişlerdir.

Bu bilgilere göre;

I. Türkler, Orta Asya’da iklim koşullarının zor olduğu bir bölge yaşamışlardır.
II. Türklerin ekonomik ve sosyal hayatının üzerinde iklim etkili olmuştur.
III. Türkler göçebe bir hayat yaşamış ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.

Mete Han, ordusunu Onluk Sistem adı veriler sisteme göre düzenlemiştir. Bu sistemle orduyu onluk, yüzlük, binlik, on binlik bölümlere ayırmış ve her bölüme komutanlar görevlendirmiştir. Bu sistemli ordu Türk ordusunun temelini oluşturmuştur. Günümüz Türk ordusunun kuruluşu olarak Mete Han’ın tahta çıkışı olan MÖ 209 yılı kabul edilmektedir.

Türkler atı ilk evcilleştiren milletlerden birisidir. Bu sayede çok geniş alanlara yayılma imkânı bulmuşlardır. Ayrıca Türkler hayvancılığın yanında dokumacılık, madencilik ve tarımla da uğraşmışlardır. Tahılı öğüterek un ve ekmek yapan Türkler, maden, toprak ve iplikten de eşyalar yapmışlardır. Örnek olarak savaş aletleri, at koşumları, süs eşyaları, kilimler, kemerler, tabaklar, heykeller ve zırhları verilebilir.

Yasin Öğretmen öğrencilerine ilk Türk devletleriyle ilgili aşağıdaki doğru (D) - yanlış (Y) etkinliğini vermiştir.

Bu habere göre Türk kültürü ile ilgili;

I. Türkler dokumacılık alanında gelişmiştir.
II. Oda biçimindeki mezarlar ahiret inancının göstergesidir.
III. Pazırık Halısının günümüzde tekrar dokunması kültürel sürekliliği gösterir,